9 plusów i 7 minusów — specjalizacja z medycyny rodzinnej okiem menedżera

Jak możemy przeczytać w programie specjalizacji w dziedzinie medycyny rodzinnej, głównym celem szkolenia specjalizacyjnego jest przygotowanie kompetentnych specjalistów medycyny rodzinnej, zdolnych zapewnić podstawową, ciągłą, wszechstronną i skoordynowaną opiekę medyczną nad pacjentami we wszystkich grupach wiekowych, zarówno poszczególnym osobom, rodzinom, jak i danej społeczności. [1] Takich specjalistów, do których każdy z nas chciałby mieć złożoną deklarację wyboru.

Placówki chcące przyjąć lekarzy na szkolenie specjalizacyjne muszą spełnić określone wymagania, by uzyskać akredytację. Czy to w ogóle ma sens z perspektywy POZ? Czy i kiedy warto szkolić lekarzy rodzinnych? Jak przygotować się do takiego szkolenia?

Warunki niezbędne do prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego

Szkolenie specjalizacyjne w danej dziedzinie medycyny może być prowadzone przez podmiot, który został wpisany na listę jednostek posiadających akredytację. Prowadzi ją dyrektor Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego (CMKP) za pomocą Systemu Monitorowania Kształcenia Pracowników Medycznych (SMK).

Akredytację może uzyskać podmiot, który:

1. prowadzi działalność odpowiadającą profilowi szkolenia specjalizacyjnego, które ma być prowadzone (w przypadku medycyny rodzinnej jest placówką Podstawowej Opieki Zdrowotnej lub posiada takową w swojej strukturze);
2. spełnia standardy kształcenia określone w programie szkolenia specjalizacyjnego;
3. powołał zespół do spraw szkolenia specjalizacyjnego, którego zadaniem jest koordynowanie i organizowanie tego szkolenia (jeśli placówka jest mała, zespół może być z powodzeniem jednoosobowy);
4. zawarł porozumienia z innymi podmiotami dotyczące prowadzenia staży kierunkowych określonych w programie szkolenia specjalizacyjnego, których prowadzenia nie może zapewnić w ramach swojej struktury organizacyjnej (i to jeszcze przed złożeniem dokumentów i wniosku o prowadzenie szkolenia; wzór porozumienia określa załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia);
5. zawarł umowy dotyczące pełnienia obowiązków kierowników specjalizacji z osobami spełniającymi wymagania, o których mowa w art. 19 ust. 3 (dla medycyny rodzinnej będzie to co najmniej jeden specjalista medycyny rodzinnej, przyjmujący w czasie wystarczającym do realizacji opieki nad szkolącym się lekarzem);
6. opracował regulamin organizacyjny szkolenia specjalizacyjnego. [2]

Regulamin organizacyjny szkolenia specjalizacyjnego określa:

1. maksymalną liczbę miejsc szkoleniowych na szkolenie specjalizacyjne;
2. organizację szkolenia, w tym harmonogram kursów specjalizacyjnych i staży kierunkowych;
3. zakres obowiązków osób odbywających szkolenie specjalizacyjne;
4. szczegółowy zakres obowiązków kierowników specjalizacji, opiekunów staży kierunkowych i innych osób wchodzących w skład kadry dydaktycznej;
5. metody sprawdzania wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych osób odbywających szkolenie specjalizacyjne;
6. sposoby oceny organizacji i przebiegu szkolenia przez osoby odbywające szkolenie specjalizacyjne. [2]

Jak ten proces wygląda od strony lekarza?

Lekarz, który chciałby odbyć szkolenie specjalizacyjne w danej jednostce, musi spełnić określone warunki:

• odbyć staż podyplomowy (zakończony przed rozpoczęciem specjalizacji),
• posiadać prawo wykonywania zawodu,
• uzyskać pozytywny wynik LEK (Lekarski Egzamin Końcowy), posiadać specjalizację I/II stopnia lub tytuł specjalisty. 

Jeżeli wszystkie warunki zostały spełnione, aby zacząć szkolenie specjalizacyjne do obowiązku lekarza należy założenie konta w SMK, potwierdzenie swojej tożsamości i zweryfikowanie uprawnień oraz złożenie wniosku o szkolenie specjalizacyjne przez SMK. Po spełnieniu wszystkich tych warunków placówka może przyjąć lekarza na szkolenie specjalizacyjne. [3] 

9 plusów prowadzenia szkolenia z perspektywy jednostki POZ 

Zaletami przyjęcia przez placówkę lekarzy na szkolenie specjalizacyjne jest:

1. możliwość poszerzenia zespołu specjalistów —  po zakończeniu specjalizacji i zdaniu PES (Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego) placówka zyskuje osobę do dalszej współpracy bez konieczności ogłaszania i przeprowadzania rozmów kwalifikacyjnych, lekarz kończący specjalizację może po jej zakończeniu zostać zatrudniony w szkolącym go POZ;
2. poszerzenie umiejętności administracyjnych placówki poprzez wprowadzenie możliwości wykonywania specjalizacji — prowadzenie stosownej dokumentacji;
3. uprocesowienie wymiany doświadczeń w placówce, zwiększenie nacisku na obszar szkoleń wewnętrznych i zewnętrznych poprzez realizację szkolenia;
4. pozyskiwanie do zespołu lekarzy o nowych kompetencjach, umiejętnościach i zamiłowaniu do wybranych obszarów medycyny — taki lekarz może np. podejmować dodatkowe szkolenia czy kursy (np. USG, analiza badań Holter), co poprawia dostępność pacjentów do diagnostyki i jednocześnie poszerza ofertę POZ;
5. wprowadzenie do POZ kadry o nowych umiejętnościach informacyjnych, w tym w zakresie obsługi oprogramowania — wymiana doświadczeń z obecną kadrą;
6. wymiana wiedzy medycznej i doświadczenia — na szkolenie specjalizacyjne może zostać przyjęty lekarz, który odbył już szkolenie z innej dziedziny np. specjalista chorób wewnętrznych czy pediatra — lekarz z bagażem doświadczeń z innych placówek. Każda z tych osób może wykazać się wiedzą i doświadczeniem, pomocnymi w dalszym rozwijaniu się placówki;
7. finansowanie wynagrodzenia lekarzy odbywających szkolenie specjalizacyjne w trybie rezydenckim (a tak szkoli się większość lekarzy) przez ministra właściwego do spraw zdrowia w ramach środków z budżetu państwa [4];
8. sukcesja placówki — także w ten sposób można myśleć o szkoleniu lekarzy, którzy pod okiem obecnej kadry nabywają doświadczenia i umiejętności, aby po uzyskaniu tytułu specjalisty pozostać w POZ, przejąć go w całości lub w części bądź też go odziedziczyć;
9. ochrona dotychczasowego zespołu przed wypaleniem zawodowym — lekarz specjalista medycyny rodzinnej może już nie tylko leczyć, ale także szkolić — co może być dla niego motywujące i zwiększać zaangażowanie w pracę (dodatkowo ministerstwo zdrowia poprzez wojewodów przekazuje wynagrodzenia dla opiekunów specjalizacji: 500 zł/miesiąc szkolenia za opiekę nad jednym rezydentem bądź 1000 zł/miesiąc za opiekę nad dwójką lub większą liczbą rezydentów);

Są także minusy…

Jakie potencjalne wady i minusy należy wziąć pod uwagę, rozważając otwarcie się placówki na realizację szkolenia specjalizacyjnego z medycyny rodzinnej? Oto lista:   

1. Ograniczona ilość lekarzy, jaką może przyjąć placówka na szkolenie specjalizacyjne —  zgodnie z ustawą o zawodach lekarza i lekarza dentysty kierownikiem specjalizacji (lekarzem zatrudnionym w podmiocie odpowiedzialnym za prowadzenie szkolenia specjalizacyjnego) może być lekarz posiadający II stopień specjalizacji lub tytuł specjalisty w dziedzinie medycyny będącej przedmiotem szkolenia specjalizacyjnego [4] —  w naszym przypadku w dziedzinie medycyny rodzinnej. Kierownik specjalizacji może prowadzić jednocześnie szkolenie specjalizacyjne nie więcej niż trzech lekarzy, a w uzasadnionych potrzebami kadrowymi przypadkach, za zgodą konsultanta krajowego w danej dziedzinie medycyny — czterech lekarzy [4]. Co więcej, zespół ekspercki oceniający placówkę weźmie pod uwagę także potencjał placówki do realizacji szkolenia (np. łączną liczbę pacjentów a także ich podział na subpopulacje (wiekiem));
2. Specjalista po zdaniu PES i ukończeniu specjalizacji nie musi podejmować zatrudnienia w miejscu specjalizacji. Po 1 roku specjalizacji lekarz może zmienić miejsce odbywania szkolenia — nie ma zatem pewności, że dany lekarz przez 4 lata pozostanie w jednym miejscu;
3. Istnieje możliwość zrezygnowania przez lekarza z kontynuowania szkolenia specjalizacyjnego na każdym etapie jego trwania;
4. Przerwy w zakresie szkolenia specjalizacyjnego, np. spowodowane urlopem związanym z rodzicielstwem czy zwolnieniem lekarskim — wydłużają czas szkolenia, jednocześnie blokując miejsce szkoleniowe dla innego lekarza [4]. Warto wziąć to pod uwagę rozważając liczbę miejsc szkoleniowych, o które chce starać się placówka.  
5. Zwykle konieczne jest wydłużenie czasu trwania wizyt dla lekarza szkolącego się – zwłaszcza na początku szkolenia [5] oraz zapewnienie czasu opiekunowi specjalizacji na realizację zadań wynikających z nadzoru i nauczania lekarza, który jest w jej trakcie.
6. Problemem może okazać się spełnienie wszystkich warunków otrzymania akredytacji by placówka mogła przyjąć lekarzy na szkolenie specjalizacyjne.
7. Konieczność zmiany sposobu przyjmowania pacjentów, modyfikacji grafików, dostosowania przychodni do potrzeb szkolenia, edukacji personelu (np. pielęgniarek, rejestratorek) a także pacjentów w zakresie obecności nowego/nowych lekarzy.

Specjalizacja z medycyny rodzinnej nie jest łatwa. Daje jednak możliwości wykazania szkolącemu się lekarzowi szerokim zakresem wiedzy i całościowym spojrzeniem na pacjenta jednocześnie oferując spokojny tryb pracy (brak konieczności pracowania nocą i w weekendy). Dodatkowo ilość miejsc na szkolenie specjalizacyjne w trybie rezydenckim z roku na rok wzrasta. [6] 

Jak podejść do wniosku o akredytację szkolenia?

W celu aplikowania o prowadzenie przez POZ szkolenia specjalizacyjnego z medycyny rodzinnej (łącznie staż podstawowy trwa 475 dni [5]), jednostka musi przejść procedurę weryfikacyjną. Składa się ona z oceny elementów merytorycznych (np. liczba specjalistów, potencjał do szkolenia, liczba pacjentów, wykonywane czynności w placówce) oraz oceny formalnej (czy wszystko zostało prawidłowo złożone). 

Pierwsza ocena (formalna) dokonywana jest przez pracowników obsługujących system SMK. Druga ocena (merytoryczna) dokonywana jest przez zespół ekspertów. 

Wniosek składa się elektronicznie przez system SMK dostępny na stronie: smk.ezdrowie.gov.pl  przez osobę, która ma uprawnienia kierownika jednostki. 

Przed złożeniem wniosku należy zapoznać się z Programem specjalizacji w danej dziedzinie, dostępnym na stronie: cmkp.edu.pl. Do wniosku należy zaciągnąć wszystkie staże wymienione w programie specjalizacji – staż podstawowy powinien być realizowany we własnej jednostce. 

Jeśli wizja składania wielu dokumentów w systemie SMK, sporządzania umów/porozumień, wypełniania wniosków i załączników Cię odstrasza —  nasz zespół pomoże. Pomagamy placówkom przejść przez cały proces akredytacji. Twoje zadanie polega jedynie na dostarczeniu nam danych i podpisaniu stosownych dokumentów.

Zapewniamy także wsparcie na etapie rozliczenia rezydenta w systemie SIR2 i SMK. 

Pomagamy także w prowadzeniu rozliczeń rezydentów w SIR2 i SMK.

Więcej na: https://medutools.pl/akredytacje-doradztwo/ 

Reakredytacja? Co to?

Opublikowanie nowego programu specjalizacji z danej dziedziny stwarza konieczność reakredytacji w zakresie prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego. W medycynie rodzinnej ostatnia aktualizacja miała miejsce wczesną wiosną 2023 roku, to oznacza że ostatni nabór na starych zasadach może być prowadzony jeszcze tylko w pierwszej sesji 2024 roku.

„W przypadku publikacji nowego programu specjalizacji jednostki organizacyjne wpisane na listę jednostek akredytowanych do prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego na dzień wejścia w życie niniejszej ustawy, w których będzie realizowane szkolenie specjalizacyjne według tego programu, mają obowiązek weryfikacji akredytacji w zakresie prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego na podstawie nowego programu w okresie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia tego programu, pod rygorem braku możliwości realizacji szkolenia specjalizacyjnego w zakresie tego programu po upływie tego okresu.”

„Staże kierunkowe są nierozerwalną częścią programów specjalizacyjnych, w związku z tym z chwilą ogłoszenia nowych programów specjalizacyjnych, jednostki posiadające akredytację do prowadzenia stażu kierunkowego, będą również miały obowiązek weryfikacji akredytacji w okresie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia tego programu.”

ŹRÓDŁA:

[1] Strona CMKP

[2] Strona Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu

[3] Rządowa strona o akredytacjach

[4] Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty

[5] Strona Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej

[6] Rynek Zdrowia o szkoleniach lekarzy medycyny rodzinnej